Στη «Μάνα Ελιά» οι σπουδαστές Δημοσιογραφίας του Εκπαιδευτικού Ομίλου ΔΕΛΤΑ 360 στην Καλαμάτα

Το υπεραιωνόβιο μητρικό δέντρο της ποικιλίας «Καλαμών» επισκέφθηκαν οι σπουδαστές του τμήματος Δημοσιογραφίας Εκπαιδευτικού Ομίλου ΔΕΛΤΑ 360 στην Καλαμάτα Παναγιώτης Παναγόπουλος και Διονύσης Γιαννακόπουλος, με την εκπαιδεύτριά τους Κέλλυ Δημητρούλια.

Πρόκειται για ένα δέντρο που χρονολογείται έως και 1.500 ετών, από το οποίο εκτιμάται πως πολλαπλασιάστηκε η εν λόγω ποικιλία καθώς είναι το  μοναδικό πέραν των 200 ετών που υπάρχει  στη Μεσσηνία, τόπο καταγωγής της ελιάς «Καλαμών».

Βρίσκεται στην οδό Λακωνικής στην Καλαμάτα, δίπλα από τις εγκαταστάσεις του τμήματος Οπωροκηπευτικών και Ελαίας του ΕΛΓΟ Δήμητρα και έχει χαρακτηριστεί «Μνημείο της Φύσης».

Για τη «Μάνα Ελιά» μίλησε ο υπεύθυνος του Εργαστηρίου Ελαιολάδου του Τμήματος Ελαίας και Οπωροκηπευτικών Καλαμάτας, Παναγιώτης Κάτσαρης.

Όπως προέκυψε από το ρεπορτάζ:

Η «Μάνα Ελιά» εκτιμάται πως είναι το αρχαιότερο δέντρο στον κόσμο ποικιλίας Καλαμών, αφού στην Μεσσηνία, που θεωρείται η περιοχή καταγωγής της συγκεκριμένης ποικιλίας, δεν υπάρχει δέντρο άνω των 200 ετών, από τότε δηλαδή που κατέκαψε την περιοχή  ο Ιμπραήμ. Αυτό τουλάχιστον παρουσιάζεται ως μια εκδοχή στο πλαίσιο των ενημερώσεων που γίνονται στις ξεναγήσεις.

Σύμφωνα με τον Παναγιώτη Κάτσαρη γεωπόνο -  βιοτεχνολόγο, υπεύθυνο του Εργαστηρίου Ελαιολάδου και του Τμήματος Ελαίας και Οπωροκηπευτικών Καλαμάτας, αυτός ο θρύλος συνοδεύει το συγκεκριμένο δέντρο, πράγμα που ενισχύεται από το γεγονός πως δεν έχει βρεθεί άλλο δέντρο στην περιοχή άνω των 180 - 200 ετών. Αυτό λοιπόν οδηγεί στο συμπέρασμα πως από το συγκεκριμένο δέντρο που διασώθηκε, πολλαπλασιάστηκε η ποικιλία.

Όπως επισημαίνει, η εν λόγω ποικιλία θεωρείται η πρώτη σε οργανοληπτικά χαρακτηριστικά και η ελιά της είναι η πιο νόστιμη βρώσιμη επιτραπέζια.

Το δέντρο είναι εντυπωσιακό και είναι χαρακτηριστικό το γεγονός πως παρήγαγε πάνω από έναν τόνο ελιές όταν γινόταν η συγκομιδή του, όσο υπήρχε στον χώρο το Κέντρο Γεωργικής Εκπαίδευσης που καταστράφηκε. Είχαν υπολογίσει πως η συγκομιδή ξεπερνούσε τα 20 – 22 τσουβάλια ελιές, παράγοντας 1.200 ίσως και περισσότερα κιλά ελιές.

Να σημειωθεί πως όταν ήταν σε πλήρη ανάπτυξη, το δέντρο ξεπερνούσε τα 15 μέτρα ύψος και η κόμη του τα 15 μέτρα.

Πάνω στο δέντρο υπήρχαν 6-7 τεράστια κλαδιά σαν μεγάλα δέντρα, τα οποία κλαδεύτηκαν στο σύνολό τους όταν έσπασαν κάποια εξ αυτών, προκαλώντας ανισορροπία στο δέντρο και κίνδυνο καταστροφής.

Όσον αφορά στην χρονολόγησή του, σύμφωνα με τον κ. Κάτσαρη, έγινε με 2 μεθόδους. Η πρώτη ήταν η μέθοδος του άνθρακα 14, που απαιτεί να υπάρχει το αρχικό ξύλο που είχε δημιουργηθεί στο κέντρο του κορμού. Η μέθοδος αυτή προσδιόρισε την ηλικία του δέντρου γύρω στα 800 με 850 έτη.

Η δεύτερη μέθοδος  που εκτιμάται σύμφωνα με τον ίδιο πως είναι πιο αξιόπιστη στη συγκεκριμένη περίπτωση, έχει να κάνει με τη μέτρηση των ετήσιων δακτυλίων. Ελήφθη δηλαδή ένα «καρότο» από το νέο τμήμα του δέντρου με ειδικό ποτηροτρύπανο και μετρήθηκαν οι δακτύλιοι. Στη συνέχεια, με αναγωγή στην ακτίνα του δέντρου, βρέθηκε κατά προσέγγιση η ηλικία του δέντρου, που υπολογίστηκε γύρω στα 1.450 με 1.500 έτη. Μάλιστα, έχει προγραμματιστεί σύντομα να γίνει και νέα χρονολόγηση με την συγκεκριμένη μέθοδο, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Δασικών Μεσογειακών Οικοσυστημάτων, που διαθέτει εξειδικευμένα εργαλεία για να μην πληγωθεί το δέντρο.

Όπως επισημαίνει ο κ. Κάτσαρης, το δέντρο έχει χαρακτηριστεί «Μνημείο της Φύσης» με υπουργική απόφαση (200995/7950/1979 απόφαση του Υπουργείου Γεωργίας και το υπ. αρ. διατ. 121/τ.Δ/1980).

Το δέντρο γίνεται ολοένα και πιο γνωστό, με αποτέλεσμα να το επισκέπτονται όχι μόνο καθηγητές Πανεπιστημίου του εξωτερικού, επιχειρηματικές κι εμπορικές αποστολές, ή πρέσβεις, αλλά και Έλληνες και ντόπιοι. Εκτιμάται πως σημαντικό ρόλο σε αυτό έχει παίξει η δραστηριότητα του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καλαμάτας και τα προγράμματα που υλοποιεί με τη συμμετοχή μαθητικών ομάδων και εκπαιδευτικών απ’ όλη την Ελλάδα και σεμινάρια στον εν λόγω χώρο.

Στην προσπάθεια να διατηρηθεί σε επισκέψιμη μορφή το δέντρο, έχει πάψει τα τελευταία χρόνια η συγκομιδή του.

Να σημειωθεί δε πως στην Ελλάδα υπάρχουν ελαιόδεντρα που γίνεται προσπάθεια να αναδειχθούν και να αποτελέσουν μέρος ενός δικτύου υπεραιωνόβιων δέντρων. Επίσης, έχουν καταγραφεί προσπάθειες συγκομιδής και προώθησης ελαιολάδου υπεραιωνόβιων ελαιοδέντρων.