- Γιατί ονομάσατε το γραφείο σας SquareOne;

Την εποχή που αποφάσισα να αρχίσω το δικό μου studio -αρχές του 2015- είχα μια έντονη επιθυμία ξεκινήματος από την αρχή, από το πρώτο τετραγωνάκι θα λέγαμε. Είχα εργαστεί ως lead architect σε μεγάλα στούντιο στη Δανία, την Ιαπωνία κ.λπ., και ένιωθα ότι κάτι έπρεπε να αλλάξει στην εργασιακή μου ζωή για να συνεχίσω να εξελίσσομαι, να πιάσω το νήμα από την αρχή, να το ξεμπερδέψω τρόπον τινά. Το όνομα αυτό, επίσης, εκφράζει την ισχυρή μου πεποίθηση πως πρέπει να ξεκινάμε μια διαδικασία σχεδιασμού «από την αρχή», θέτοντας υπό εξέταση ακόμα και αυτονόητες παραδοχές, επιθυμίες και ιδέες για το τι είναι δέον. Τώρα είμαστε σε μια εποχή επανεξέτασης του περιεχομένου της δουλειάς μας, σκεφτόμαστε αν χρειαζόμαστε ένα νέο όνομα που να μιλάει με περισσότερη ακρίβεια για το στόχο μας, παρά για τη μέθοδο, αλλά αυτό είναι ακόμα πολύ ανοιχτό και θα φανεί πού θα οδηγήσει.

- Έχετε σχεδιάσει από πέτρινες κατοικίες στη Μάνη μέχρι γέφυρες και τεράστια κτήρια για εταιρείες, μουσεία, ξενοδοχειακές μονάδες σε διάφορες πόλεις του κόσμου. Ποιο είναι το αγαπημένο σας υλικό;

Το αγαπημένο μου υλικό είναι το ξύλο, χωρίς δεύτερη σκέψη. Έχω βιωματική σχέση με αυτό από μικρός. Εκφράζει όλα όσα πιστεύω για το πώς θα ήθελα να σκεφτόμαστε, να εργαζόμαστε, να αισθανόμαστε σαν ανθρωπότητα. Καταρχήν το υλικό είναι ζωντανό. Αναπνέει κυριολεκτικά. Είναι εύχρηστο, «ανοιχτό»: μπορεί κανείς να φτιάξει και να ξαναφτιάξει αυτό που θέλει, να πλάσει το χώρο του και να τον επανερμηνεύσει. Είναι ζεστό και όμορφο, ιδίως αν δεν το πλακώσουμε σε γυαλιστερά βερνίκια. Αυτό το έμαθα στη Σκανδιναβία και την Ιαπωνία, την περιποίηση δηλαδή και σφράγιση του ξύλου με λάδι ή σαπούνι που το αφήνει πραγματικά άθικτο στη φυσική του μορφή. Το ξύλο είναι επίσης ανακυκλώσιμο, τόσο μια δοκός, αλλά κι ένα ολόκληρο δάσος, που μπορεί να μας δίνει ξυλεία για κατασκευές για όσο καιρό φροντίζουμε να το ξυλεύουμε μεθοδικά και με γνώμονα την κυκλική οικονομία. Επίσης, σκεφτείτε την ποικιλία: ελάτη, οξιά, σημύδα, κέδρος, βελανιδιά, ακακία, και βέβαια τροπική ξυλεία όπως bangkiray, teak, άπειρες ποικιλίες, που η κάθε μια είναι ιδανική για κάποιες χρήσεις κι όχι για άλλες. Κανείς μπορεί να περάσει τη ζωή του να σκέφτεται αυτή τη διαδρομή, από το ζωντανό δέντρο σε δοκό, σε μια στέγη στην ορεινή Σπάρτη. Χώρια που το ξύλο μυρίζει τόσο όμορφα. Η μυρωδιά του ξύλου, όποια κι αν είναι, πραγματικά με συγκινεί. Και σκεφτείτε: μπορούμε να φτιάξουμε εργαλεία, έπιπλα, πλεούμενα, κτηριακά στοιχεία και πλέον, ακόμα και κτηριακούς σκελετούς μεγάλης κλίμακας, σε κλίμακα πολυώροφου κτηρίου- από ένα δεντράκι.
Μου αρέσουν κι άλλα υλικά βέβαια, π.χ. το μπετόν, αν και πλέον κατηγορείται για το ρόλο του στην περιβαλλοντική κρίση, λόγω του υψηλού αποτυπώματος άνθρακα. Αλλά το μπετόν είναι κρίσιμο υλικό, ιδίως για υποδομές, γέφυρες, αυτοκινητόδρομους, λιμάνια, και φυσικά κτήρια – ωστόσο πιστεύω ότι ως κατασκευαστικός κλάδος πρέπει να σκεφτούμε εναλλακτικές. Εδώ στη Δανία, ο διάλογος για χρήση δομικής ξυλείας αντί μπετόν στα κτήρια, είναι πραγματικά φλέγων.

- Οι άλλες τέχνες τι ρόλο έχουν στη δουλειά ενός αρχιτέκτονα; «Δανείζεστε» συχνά λόγια του Πικάσο.

Ο Πικάσο είναι ένας μεγάλος δημιουργός. Έχει κάνει και έχει πει πολλά ενδιαφέροντα, που θέτουν το μυαλό σε σκέψη, το μάτι σε εγρήγορση και το χέρι σε κίνηση. Όμως ο Πικάσο δεν είναι αρχιτέκτονας, αλλά ζωγράφος. Δηλαδή έχει στην τέχνη του πολλούς και πολύ ευρύτερους βαθμούς ελευθερίας. Κι έχει, χάρη σε αυτή την ελευθερία, τη δυνατότητα σε οξύ κοινωνικό σχολιασμό, αισθητική τόλμη. Με λίγα λόγια ο άνθρωπος έκανε ό,τι ήθελε. Η δουλειά του/της αρχιτέκτονα είναι πολύ πιο άχαρη. Υπάρχουν τόσοι περιορισμοί, που είναι σαν να προσπαθείς να καθαρίσεις φακές με γάντια του μποξ. Από τη μια ο φυσικός κόσμος: Στέκεται; Αντέχει τη φθορά; Μπάζει νερά; Προστατεύει; Από την άλλη η εξωγενής ανθρωπότητα: Κοστίζει ρεαλιστικά; Εμπίπτει στους πολεοδομικούς κανονισμούς; Είναι φτιαγμένο για το μέλλον; Από την παρ' άλλη, η «έσω» ανθρωπότητα: Τι μήνυμα φέρει; Είναι ηθικό έργο; Είναι όμορφο; Πώς διαπαιδαγωγεί; Και στο τέλος αυτών, η καθαρά προσωπική ερώτηση: Με εκφράζει; Η απάντηση πρέπει να είναι, ναι. Αλλά πώς φτάνει κανείς εκεί; Ιδού το ερώτημα. Όπως ο Πικάσο έλεγε «ζωγραφίζω για να καταλάβω γιατί ζωγραφίζω», ταυτίζομαι και λέω κι εγώ «χτίζω για να καταλάβω γιατί χτίζω».
Σε αυτό τον πολύ στενό χώρο λειτουργούμε οι αρχιτέκτονες. Και βεβαίως αναζητούμε έμπνευση, όπου μπορεί και προτιμά ο καθένας. Με συγκινεί η μουσική του Morricone, το πιάνο του Jan Johansson, η γραμμή του Egon Schiele, η Αναγεννησιακή αρχιτεκτονική σε αντίστιξη με τη Ρωμανική αρχιτεκτονική των ιταλικών πόλεων και χωριών που την περιβάλλει. Η έμπνευσή μας όμως πάντα φιλτράρεται από τις πολλές κρησάρες της μάκινας - κι ό,τι αντέξει! 

- Στο προφίλ σας στο Facebook, έχετε το σύνθημα «Η αρχιτεκτονική απελευθερώνει». Ένας φίλος έχει σχολιάσει από κάτω: «Σε απελευθερώνει να κλείνεις κόσμο σε κτήρια;». Θέλετε να κλείσετε κόσμο σε κτήρια;

Το σύνθημα αυτό είναι ένα αστείο που απευθύνεται μάλλον σε συναδέλφους, συνταξιδιώτες σε αυτή την πολύ δημιουργικά «άχαρη» ζωή που έλεγα νωρίτερα. Ο δε αγαπητός εξάδελφός μου απλά με πειράζει με το σχόλιό του.
Σοβαρά τώρα, τα κτήρια είναι ο φυσικός χώρος του ανθρώπου, το καταφύγιο, η στέγη, το σπίτι μας. Δεν αποκαλούμε σπίτι μας την εξοχή, την παραλία, το βουνό, την πλατεία. Αυτά είναι δημόσιοι χώροι που λέγαμε πριν. Αυτό έρχεται σε αντιδιαστολή με το ιδιωτικό.
Επίσης, ενώ στο «έξω» τρόπον τινά περιφερόμεθα ή διασκεδάζουμε, στο «μέσα» λειτουργούμε, δηλαδή λειτουργούμε με σκοπό. Εργαζόμαστε, μαθαίνουμε, μαγειρεύουμε, ξεκουραζόμαστε, συζητάμε, ζούμε ένα βίο δραστήριο. Τα περιβάλλοντά μας, τα κτήριά μας, πρέπει να μας κάνουν τη ζωή εύκολη, όμορφη, εμπνευσμένη. Οπότε, ναι, η καλή αρχιτεκτονική ίσως εντέλει αυτό κάνει - απελευθερώνει το χρήστη του κτηρίου, καθιστώντας τον ικανό να επιτελέσει ιδανικά τη λειτουργία που ήρθε να εκτελέσει. Κι αν ακούγεται πολύ τεχνικό αυτό, σκεφτείτε να πάτε σε μια συναυλία του αγαπημένου σας συγκροτήματος στο Μέγαρο, όπου όμως η ακουστική του χώρου είναι τραγική. Δεν θα ήταν αυτό καταστροφικό για την εμπειρία που ελπίζατε να αποκομίσετε;

- Έχετε πει ότι από τις ελληνικές πόλεις λείπει ο πολίτης και οι δημόσιοι χώροι.

Στην Ελλάδα έχουμε πολύ δημόσιο χώρο: βουνά, παραλίες, θάλασσα, δάση. Αν λείπει κάτι είναι αστικός δημόσιος χώρος ποιότητας, ανοιχτός χώρος πρασίνου και ελεύθερος χώρος κατάλληλα εξοπλισμένος για δραστηριότητες, αθλητισμό, εκπαίδευση. Επίσης λείπει ένα όραμα για την ελληνική πόλη σχετικά με το πώς κυκλοφορούμε. Ας είμαστε συγκεκριμένοι, για να μην καταλήξουμε να λέμε ότι είναι «θέμα παιδείας». Έχουμε έναν αστικό ιστό όχι πολύ διαφορετικό από άλλες πόλεις του κόσμου, αρκετά πυκνό δηλαδή, όμως έχουμε απλά ανταλλάξει το κάρο με το αυτοκίνητο και προσπαθούμε να χωρέσουμε, ενώ ταυτόχρονα ο πληθυσμός έχει αυξηθεί. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί. Η παρακμή του ελληνικού δημόσιου χώρου είναι κατά την άποψή μου περισσότερο λειτουργική παρά ουσιαστική. Όταν κανείς τολμά να βάλει τον άνθρωπο στο κέντρο του σχεδιασμού (π.χ. οδός Αριστομένους, για να δούμε ένα γνωστό παράδειγμα) γίνεται αμέσως μια θαυματουργή αλλαγή: "Μα πώς ζούσαμε έτσι;". Οι πόλεις του κόσμου που συνέχισαν αυτό το δρόμο (ανάμεσά τους πάμπολλες ευρωπαϊκές!) δηλαδή της διπλής στρατηγικής αποεπένδυσης από το αυτοκίνητο και επένδυσης σε μαζικές μεταφορές και το ποδήλατο, έχουν σήμερα αυτό που ενδεχομένως θα αποκαλούσαμε αξιοζήλευτο δημόσιο χώρο και υψηλή ποιότητα ζωής.
Κι αυτό εμείς βέβαια πρέπει απλώς να το κάνουμε με το δικό μας τρόπο, όχι να ξεσηκώσουμε συμπεράσματα άλλων. Αλλά πρέπει να το κάνουμε – να συζητήσουμε τι καλούμε ποιότητα ζωής και πώς θα την πετύχουμε.

- Ζείτε στην Κοπεγχάγη. Κάποτε ο Γιώργος Παπανδρέου είχε πει ότι ήθελε να κάνει την Ελλάδα Δανία του Νότου. Τι λέτε να είχε στο μυαλό του;

Δεν ξέρω. Μπορώ μόνο να φανταστώ ότι θα εννοούσε μια χώρα που δίνει έμφαση στην πράσινη ανάπτυξη και στην ισχυρή, έμπρακτη κοινωνική συνοχή.

- Στο γραφείο σας ανατέθηκε η αναβάθμιση του Αρχαιολογικού Μουσείου Χώρας Μεσσηνίας. Τι κάνετε εκεί; Πώς νιώθετε που ασχολείστε με έναν τόσο σημαντικό χώρο στον τόπο καταγωγής σας;

Είναι χαρά μου που εργαζόμαστε σε ένα έργο της περιοχής μας. Το συγκεκριμένο μουσείο το θυμάμαι ως παιδί. Είχα προσέξει ότι πρόκειται για μια τυπολογία κτηρίου μάλλον ασυνήθιστη με βάση την ως τότε εμπειρία μου. Στο συγκεκριμένο έργο, βοηθήσαμε σε ένα βαθμό στις διαδικασίες εκσυγχρονισμού του κτηρίου και επίσης στην επανέκθεση του πολύ πλούσιου και πολυάριθμου αρχαιολογικού υλικού, σε συνεργασία με τη διευθύντρια της Εφορείας κ. Μηλίτση, τη διευθύντρια της Τεχνικής Υπηρεσίας της Εφορείας κ. Πίκουλα και τους εξαιρετικούς αρχαιολόγους της Εφορείας υπό τον δρ. Φριτζήλα.

- Ο τόπος επιδρά στον αρχιτέκτονα ή ο αρχιτέκτονας στον τόπο;

Προφανώς και τα δυο, αν και για να φτάσει ένας/μία αρχιτέκτονας να επιδράσει σημαντικά στο περιβάλλον του/της θα πρέπει να έχει είτε χτίσει πολλά έργα στην ίδια περιοχή, είτε να έχει κάνει πολεοδομικές μελέτες που έχουν εφαρμοστεί. Φυσικά και επηρεάζει ένα μικρόκοσμο ο/η αρχιτέκτονας με τα κτήριά του/της. To ελπίζω! Αυτό είναι το νόημα της δουλειάς μας εντέλει, η θετική επιρροή! Νομίζω, αντίστροφα, ότι ο ίδιος ή η ίδια επηρεάζεται πολύ περισσότερο από το περιβάλλον. Από τη φύση, τη βλάστηση, το φως, το γεωγραφικό ανάγλυφο, τον προσανατολισμό, τα υλικά που υπάρχουν σε έναν τόπο. Αν μιλάμε δηλαδή για τη φύση. Αν μιλάμε για την πόλη μπορεί να επηρεαστεί κανείς από γειτονικά κτήρια, από το ρυθμό των παραθύρων ενός δρόμου, από την ησυχία ή τη βοή που επικρατεί. Από το αν ένα κτήριο είναι σε εύπορη περιοχή ή όχι, από το αν είναι κοντά σε δημόσιους χώρους ή κοντά σε σχολείο... από τόσα και τόσα πράγματα, παραστάσεις, σκέψεις και ιδέες. Η δουλειά μας είναι συναρπαστική. Όρεξη να έχει κανείς να σχεδιάζει και να χτίζει! Εμείς στο στούντιο έχουμε πολλή!

 Summary:

Kostas Poulopoulos is a Messinian world renowned architect that spent his school years in Kalamata. He studied on NTUA, learned Japanese, acquired a second Masters Degree, got a scholarship for Tokyo University and won many awards. His work travels all over the world but his base is in Copenhagen where he has been living with his family for many years. You can also find there his architectural office, “SquareOne”.

Πρώτη δημοσίευση: Free Magazine Go On #12

Προσοχή!!! Η αναδημοσίευση του παραπάνω άρθρου ή μέρους του επιτρέπεται μόνο εφόσον αναφέρεται στην καταχώρηση ως πηγή η eforigi.gr με ενεργό σύνδεσμο.