Ο ελαιοκομικός συνεταιρισμός Ntra. Sra. de GUADALUPE στη Baena της Ισπανίας, που επισκεφτήκαμε στη διάρκεια του διεθνούς συνεδρίου OLIVEBIOTEQ 2018, λειτουργεί από το 1955, έχει σήμερα 1200 μέλη-παραγωγούς και σύγχρονες εγκαταστάσεις ελαιουργείου-αποθήκευσης-τυποποίησης και εμπορίας ελαιολάδου, που καταλαμβάνουν 81 στρέμματα. Έχει 11 γραμμές υποδοχής ελαιοκάρπου, που κατηγοριοποιείται ανάλογα με την ποιότητά του  και δυναμικότητα επεξεργασίας 1.200 τόνων την ημέρα. Η έκθλιψη του ελαιοκάρπου γίνεται την ίδια ημέρα συγκομιδής και το ελαιόλαδο που παράγει είναι ΠΟΠ με όλες τις προδιαγραφές και πιστοποιητικά ποιότητας και ασφάλειας και εξάγεται σε όλο τον κόσμο. Τα υποπροϊόντα της επεξεργασίας του ελαιοκάρπου χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Οι παραγωγοί-μέλη εφαρμόζουν υποχρεωτικά τους κανόνες ορθής πρακτικής της καλλιέργειας, αλλά το πιο σημαντικό είναι οι συνεχείς έλεγχοι που γίνονται σε όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας. Αποτέλεσμα η συνεχής βελτίωση της ποιότητας του ελαιολάδου και η αύξηση του μεριδίου στην παγκόσμια αγορά. Μια άλλη αντίληψη, τόσο από τους παραγωγούς, που συμμετέχουν ενεργά στη λειτουργία του συνεταιρισμού, όσο και από τη διοίκηση που εφαρμόζει αυστηρά τους κανόνες λειτουργίας του συνεταιρισμού.

Τέτοιες μονάδες, σε συνεταιριστική βάση ή εμπορικής επιχείρησης, έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία 15 χρόνια (μετά την εμφάνιση των σχημάτων υπέρπυκνης φύτευσης, 120-200 φυτά ανά στρέμμα) και στη Τυνησία, τη Τουρκία ή το Μαρόκο, αλλά και στις ‘νέες’ χώρες, Αυστραλία, Αργεντινή, κλπ. Η μηχανική συγκομιδή ελαχιστοποιεί το κόστος συγκομιδής (0,6-0,8 €/kg) και οι μη ευνοϊκές συνθήκες για δακοπροσβολές (υψηλές θερμοκρασίες, χαμηλή σχετική υγρασία) ελαχιστοποιεί την χρήση φυτοφαρμάκων. Επιπλέον έχουν την οικονομική δυνατότητα δυναμικής προώθησης του προϊόντος αλλά και άμεσης προσαρμογής στις τεχνικές εξελίξεις αλλά και τις απαιτήσεις της αγοράς.

Παράλληλα, στα ερευνητικά ινστιτούτα και τα πανεπιστήμια γίνεται έρευνα με κεντρικό σχεδιασμό και στόχους. Ιδιαίτερα στην Ισπανία, στο ερευνητικό κέντρο IFAPA, μεταξύ των προτεραιοτήτων είναι η βελτίωση ή δημιουργία ποικιλιών με διασταυρώσεις αγριελιών για υψηλή παραγωγικότητα, αντοχή στις ακραίες κλιματικές συνθήκες και με παραγωγή υψηλής ποιότητας ελαιολάδου. 

Αυτές τις συνθήκες θα αντιμετωπίσει το ελληνικό ελαιόλαδο την επόμενη 10ετία στην παγκόσμια αγορά. Τα στοιχεία από τις παγκόσμιες αγορές δεν είναι ενθαρρυντικά, εκτός ίσως από μεμονωμένους παραγωγούς, ιδιαίτερα από τις παραδοσιακούς πελάτες. Ήδη στον Καναδά η Τυνησία μας ξεπέρασε και φοβάμαι αν συνεχίσουμε τον εφησυχασμό θα έχουμε τα ίδια αποτελέσματα και σε άλλες αγορές. Οι εδαφοκλιματικές συνθήκες της χώρας και η ποικιλία αποδεικνύεται ότι δεν φτάνουν.

Η δημιουργία βιώσιμων ομάδων παραγωγών ή συνεταιρισμών και ο προσανατολισμός στην ποιότητα είναι μονόδρομος που μπορεί να ανατρέψει τη κατάσταση. Απαιτεί όμως αλλαγή νοοτροπίας, ενεργό συμμετοχή, εφαρμογή ορθών πρακτικών παραγωγής και συνεχή έλεγχο. Και βέβαια ενεργό στήριξη από την πολιτεία.